به گزارش پیام خانواده جمهوری اسلامی برای نشان دادن حسن نیت و در راستای همکاری حداکثری با آژانس بین المللی انرژی اتمی روز ۳ خرداد با این نهاد بین المللی توافق کرد که فعالیت‌های نظارتی ضروری آژانس برای یک ماه دیگر تمدید شود. پیش از آن قرار بود که این نظارت‌ها تنها به مدت سه ماه انجام شود بخشی از این توافق مربوط به فعالیت دوربین‌های آژانس در تاسیسات هسته‌ای ایران بود که بر اساس توافق دسترسی به فیلم این دوربین‌ها تنها در صورتی ممکن شود که تحریم های آمریکا علیه ایران رفع شده باشد.

اما پس از یک هفته آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران به سوال‌هایش درباره فعالیت‌های هسته‌ای احتمالی اعلام نشده این کشور پاسخ نداده است و ذخایر اورانیوم غنی شده ایران شانزده برابر میزان مجاز در نظر گرفته شده در برجام است. آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد که بازرسی‌ها بیانگر وجود نشانه های واضح درباره حضور مواد هسته ای یا تجهیزات آلوده به مواد هسته‌ای در سه محل اعلام نشده است.

علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی در نامه ای خطاب به مدیرکل آژانس نوشت: در زمینه مسائل پادمانی، ایران تا کنون بیشترین تلاشش را برای همکاری واقعی با آژانس انجام داده و شفاف سازی‌ها و پاسخ های لازم را ارائه کرده است. از آمادگی آژانس برای مشارکت در تلاشی کنش‌گرایانه و متمرکز برای حل و فصل بدون تاخیر مسائل استقبال می‌کنیم. ما مانند قبل به همکاری سازنده با آژانس ادامه می دهیم. تا حد زیادی انتظار داریم که این عزم دوجانبه به حصول نتیجه ای ملموس و عمل گرایانه در اسرع وقت منجر شود.

رافائل گروسی مدیرکل آژانس در سخنرانی روز ۱۷ خرداد در نشست شورای حکام با اشاره به مکاتبات آژانس درباره چهار محل مشکوک در ایران مدعی شد ایران به هیچ یک از سوالات پاسخ نداده است، گروسی ادعا کرد: از زمان گزارش قبلی‌ام، ایران اطلاعات جدیدی درباره یک محل ارائه نداده است، به هیچ یک از سوالات آژانس پاسخ نداده است و اطلاعاتی درباره دو محل دیگر ارائه نکرده؛ بیانیه‌ای مکتوب درباره محل چهارم بدون اسناد و مدارک اثبات شده ارائه کرده است.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین گفت که عدم پیشرفت در مذاکرات این سازمان و ایران می‌تواند به صورت جدی درباره توان این آژانس برای اطمینان یافتن از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران تاثیر بگذارد ولی تصمیم‌گیری درباره صدور قطعنامه در این زمینه بر عهده شورای حکام این سازمان است.

گروسی گفت: من از این که مذاکرات فنی میان آژانس و ایران به نتایج مورد انتظار نرسیده باشند و درباره عدم پیشرفت در شفاف‌سازی این مسائل پادمانی نگرانم. لزوم شفاف‌سازی ایران و حل و فصل این مسائل بدون تاخیر بیشتر را از طریق ارائه اطلاعات، ارائه شواهد و مدارک و پاسخ به سوالات آژانس تکرار می کنم.

کاظم غریب آبادی، سفیر ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین روز ۱۸ خرداد در این خصوص گفت که مواضع اخیر مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی حاکی از رویکرد یکطرفه دبیرخانه این سازمان در برابر همکاری‌ها با ایران و نادیده گرفتن سطح همکاری و تعامل فی‌مابین است و می تواند به مانعی برای تعاملات آتی بین دو طرف تبدیل شود.

غریب آبادی افزود: گزارش آژانس با سوابق همکاری بین ایران و آژانس سازگاری و همخوانی ندارد. این گزارش، معتبر هم نیست، چرا که مبتنی بر منابع قابل اتکا نمی‌باشد؛ و همچنین متقاعد کننده نیز نیست، چرا که تمامی ابعاد همکاری و پیشرفت‌های حاصله را منعکس نمی کند.

غریب آبادی یادآورشد: آژانس باید از هرگونه دستورکار سیاسی فاصله بگیرد و موضعی شفاف در برابر تهدید هسته ای رژیم صهیونیستی اسرائیل و غیرقابل پذیرش بودن بیرون ماندن این رژیم از معاهده عدم اشاعه و مخالفت مداوم آن با قرار دادن تمامی فعالیت ها و تأسیسات هسته ای خود تحت پادمان آژانس، اتخاذ نماید.

این اظهارات در حالی بیان شده که ایران و قدرت‌های جهانی درگیر مذاکراتی برای بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها علیه ایران هستند. تاکنون پنج دور مذاکره بین طرفین در وین برگزار شده است تا در این باره توافقی صورت گیرد و با وجود اینکه گفته می‌شود پیشرفت‌هایی در این مذاکرات صورت گرفته است، همزمان با سخنان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، وزیر امور خارجه آمریکا نیز پایبندی ایران را زیر سوال برده است.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، در مورد مذاکرات وین در کنگره گفت: مشخص نیست که آیا ایران مایل و آماده بازگشت به پایبندی (به تعهدات هسته‌ایش) است یا نه. در عین حال برنامه هسته ای این کشور در حال پیشروی است. هرچه این برنامه جلوتر رود زمان گریز (هسته‌ای) کمتر خواهد شد. طبق گزارشات این زمان در بهترین حالت به چندین ماه رسیده است و اگر این روند ادامه پیدا کند، به تنها چند هفته خواهد رسید.

 محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در واکنش به اظهارات همتای آمریکایی خود تصریح کرد که ایران به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ پایبند است.

ظریف در توییتر نوشت: هنوز مشخص نیست که رئیس‌جمهور آمریکا و وزیر خارجه بلینکن آماده‌اند تا سیاست شکست خورده فشار حداکثری ترامپ و مایک پمپئو را دفن‌ کنند و استفاده از تروریسم اقتصادی به عنوان اهرم فشار برای چانه زنی را متوقف کنند یا نه. ایران به برجام پایبند است. بند ۳۶ را مطالعه کنید. زمان تغییر مسیر فرا رسیده است.

این در حالی است که امروز چهارشنبه غریب آبادی در نشست شورای حکام اظهار کرد که هنوز مشاهده نشده که آیا آمریکا عزم کافی و آمادگی ترک اعتیاد خود برای استفاده از اقدامات یکجانبه زورمدارانه، احترام به حقوق بین الملل، اجرای تعهدات خود درخصوص لغو تحریم ها به روشی کامل و موثر، و اتخاذ تصمیمات دشوار ضروری برای این امر را دارد یا نه؟

 وی با تشریح فرایند همکاری‌های ایران با آژانس و مذاکرات وین که از فروردین ماه آغاز شده است اظهار کرد: "از دو ماه قبل، ایران به طور جدی و هدفمند در مذاکرات با مشارکت کنندگان در برجام شرکت کرد. دور پنجم این گفت و گوها هفته گذشته به پایان رسید. با این حال، مهم است که نتیجه این تلاش‌ها منجر به تأمین ضمانت کافی جهت لغو تمامی تحریم‌ها به روشی قابل راستی آزمایی گردد و ما بار دیگر با وضعیت بحرانی ناشی از خروج ایالات متحده از توافق و یا سوءاستفاده از مکانیزم های مندرج در برجام و نقض تمام تعهدات آن، در حالی که ایران کاملا به مفاد برجام پایبند است، مواجه نشویم.

سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان های بین المللی در وین اضافه کرد: هنوز مشاهده نشده است که آیا آمریکا عزم کافی و آمادگی ترک اعتیاد خود برای استفاده از اقدامات یکجانبه زورمدارانه، احترام به حقوق بین الملل، اجرای تعهدات خود درخصوص لغو تحریم ها به روشی کامل و موثر، و اتخاذ تصمیمات دشوار ضروری برای این امر را دارد یا نه؟

غریب آبادی یادآور شد: ایران نیز به نوبه خود، به طور پیوسته اعلام داشته است که پس از اجرای سایر تعهدات، به ویژه اجرای تعهدات برجامی مرتبط با لغو تحریم آن هم به طور کامل، موثر و به روشی قابل راستی آزمایی، گام های جبرانی خود را برخواهد گرداند و اجرای تعهدات هسته ای خود را از سر خواهد گرفت.

  سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان های بین المللی در وین همچنین در پاسخ به هیأت‌هایی که از ایران خواستند اقدامات جبرانی هسته ای خود را متوقف کند، اعلام کرد: از ایران انتظار نداشته باشید در حالی که تحت تحریم های یکجانبه و ظالمانه است، همچنان تعهدات هسته ای خود را تحت برجام نیز اجرا کند. اقدامات ما کاملاً منطبق با مفاد برجام و حقوق ما بوده و واکنشی است به نقض تعهدات آمریکا، اتحادیه اروپا و سه کشور اروپائی.

 در هر صورت آژانس و مقامات کشورهای غربی بارها حسن نیت ایران را در مذاکرات دیده اند ایران به اذعان آژانس بیشتری و کامل‌ترین همکاری‌ها را برای حفظ توافق هسته ای و اجرای تعهدات فنی و هسته ای خود داشته است. کاهش تعهدات هسته ای ایران هم پاسخی به نقض حقوق مصرح ایران در برجام و برای توازن بخشی به آن بوده است.

بیش از دوماه است که مذاکرات در وین جریان دارد و نمایندگان ایران و ۱+۴ و آمریکا تلاش‌های فشرده‌ای برای احیای برجام داشته‌اند و اکنون این مذاکرات به نقطه ای رسیده که باید تصمیمات سیاسی اتخاذ شود.

در این شرایط آنچه انتظار می‌رود این است که آژانس به عنوان یک نهاد فنی کاملا در مسیر اجرای وظایف فنی  قرار گرفته و ضمن حفظ بی‌طرفی ابزار سیاسی کشورها در فرایند مذاکرات نشود. استفاده از آژانس به عنوان یک ابزار در اختیار قدرت‌ها هم به اعتبار آن آسیب می زند و هم تاثیر مثبت و قابل اعتنایی در مذاکرات احیای برجام نخواهد داشت بهتر است طرف‌های مکذاکره کننده تجارب گذشته را مد نظر داشته باشند و مذاکرات را در مسیر توام با حسن نیت به پیش ببرند.